Hiperurykemia – Zalecenia dietetyczne

Hiperurykemia jest stanem podwyższonego stężenia kwasu moczowego i często współistnieje z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Do tej grupy należy m.in. otyłość, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy dyslipidemie. Kwas moczowy jest ostatnim produktem metabolizmu tzw. związków purynowych, zachodzącym w wątrobie. Głównym narządem odpowiedzialnym za wydalanie kwasu moczowego są nerki, skąd wraz z moczem w ok. 80% zostaje on usunięty z naszego organizmu. 20% kwasu moczowego, jednak trafia do układu pokarmowego, gdzie w normalnie funkcjonującym organizmie powinien być usuwany wraz z kałem. W sytuacji, gdy ten proces jest zaburzony, kwas moczowy zostaje w naszym organizmie i rodzi to komplikacje. Pierwszą i kluczową interwencją w celu redukcji stężenia kwasu moczowego jest odpowiedni sposób żywienia. Taka dieta powinna charakteryzować się ograniczoną ilością pokarmów zwierzęcych i produktów bogatych we fruktozę. Ponadto ograniczeniu powinna ulec ilość wypijanego alkoholu, zwłaszcza piwa, które jest bogate w guanozynę – łatwo przyswajalną purynę oraz należy unikać palenia papierosów. Głównym założeniem diety powinno być dążenie do utrzymania prawidłowej masy ciała. 

Żywienie w hiperurykemii

W przypadku postępowania żywieniowego ograniczenie spożycia związków purynowych obniża urykemię o 1-2 mg/dl, co pozwala nam twierdzić, że odpowiednie żywienie ma ogromny wpływ na leczenie dny moczanowej i obniżenie dawki stosowanych leków.

Do produktów o niskiej zawartości związków purynowych zaliczamy m.in.:

• warzywa, takie jak papryka, bakłażan, cykoria, kapusta, sałata, pomidory, buraki, rzodkiewki, cukinia, kalafior, seler, kalarepa
• owoce, m.in. gruszki, jabłka, wiśnie, ananas, truskawki, pomarańcze, banany.
• produkty zbożowe – pieczywo wszelkiego rodzaju, ryż, makaron
• jaja, orzechy, mleko i produkty mleczne (te ostatnie zawierają kazeinę i laktoalbuminę, które zwiększają wydalanie kwasu moczowego z moczem)

Produkty, po spożyciu których odnotowuje się średnie stężenia kwasu moczowego to:

• wędliny, kiełbasy, mięsa,
• szpinak, grzyby,
• ryby – dorsz, sandacz, mintaj,
• rośliny strączkowe – co prawda bogate są w związki purynowe, lecz są mało przyswajalne przez organizm, dlatego w dnie moczanowej nie powinno się ich całkowicie eliminować z pożywienia, gdyż dostarczają wiele innych cennych składników mineralnych, witamin i błonnika.

Czego unikać?

• podroby,
• ryby i przetwory rybne: szproty, śledzie, łosoś wędzony, sardynki, tuńczyk, makrela wędzona, owoce morza, galarety mięsne, konserwy.

Zawartość tłuszczów w diecie u osób z dną moczanową nie powinna przekraczać 30% całodziennego zapotrzebowania. Produkty zbożowe t.j. pieczywo, makarony czy kasze mogą być przydatne ze względu na możliwość pobudzania do wydalania moczanów. Warto, jednak wybierać pełnoziarniste produkty z tej grupy, gdyż one korzystnie wpłyną na redukcję masy ciała w porównaniu z produktami mocniej przetworzonymi. Ważne jest unikanie fruktozy obecnej w napojach i sokach owocowych.  Posiłki należy jeść regularnie, ok. 3-4 razy w ciągu doby, ponieważ długoterminowe okresy postu mogą zwiększać poziom kwasu moczowego. Nie wskazane jest smażenie, szczególnie przez dłuższy czas. Istotne jest z kolei odpowiednie nawadnianie organizmu, tutaj najlepiej sprawdzi się woda w ilości około 2 litrów na dobę.  

Hiperurykemia przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo, jednak nieleczona może prowadzić do kamicy nerkowej czy dny moczanowej.

Dna moczanowa nazywana jest często chorobą ludzi bogatych ze względu na ścisły związek jej wystąpienia u osób stosujących dietę wysokokaloryczną, bogatą w mięso oraz nadużywających alkoholu. 

Jedną z głównych przyczyn rozwoju hiperurykemii jest zwiększona podaż puryn w diecie. Wykazano związek stosowania diety bogatopurynowej i bogatej w produkty zwierzęce z 5-krotnie zwiększonym ryzykiem nawrotu napadów dny moczanowej. 

W kontekście wpływu spożywania alkoholu na zwiększenie stężenia kwasu moczowego, istnieje szereg mechanizmów. W czasie metabolizmu etanolu dochodzi zahamowania wydalania moczanu przez nerki co powoduje wzrost stężenia kwasu moczowego we krwi.

Literatura:

1. Nuki G, Doherty M, Richette P. Aktualne postępowanie w dnie moczanowej. Praktyczne wskazówki z wytycznych EULAR 2016. Med. Prakt. 2017;5: 22-36.  

2. Grygiel-Górniak B, Puszczewicz MJ. Dieta w hiperurykemii i dnie moczanowej – mity i fakty. Reumatologia. 2014;52,4: 269-275

3. Zimmermann-Górska I. Dieta zalecana chorym na dnę moczanową. Medycyna praktyczna dla pacjentów. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/79246,dieta-zalecana-chorym-na-dne-moczanowa